کنکور سراسری ماراتن نفس گیری است که هنوز پس از گذشت حدود ۵۰ سال هر سال داوطلبان زیادی از سراسر ایران را به خودش جذب میکند. هر داوطلبی که پس از اتمام دوران دبیرستان یا برای تحصیل مجدد، خود را وارد این رقابت حساس میکند در ابتدای کار اهداف مشخص و تعیین شدهای دارد. هرقدر این اهداف در طول سال منتهی به کنکور سراسری با برنامهریزی بهتری دنبال شود احتمال موفقیت بیشتری نیز وجود دارد. اما در این بین هنوز داوطلبان زیادی را میبینیم که بهرغم تلاشهای بیوقفه بعد از شرکت در کنکور سراسری نتیجهی دلخواه خود را کسب نمیکنند و این سؤال در ذهنش ایجاد میشود که چرا همهی کسانی که برای موفقیت در کنکور سراسری تلاش میکنند رنگ موفقیت را نمیبینند.
برای پاسخ به همین سؤال است که همواره به داوطلبان توصیه میکنیم با شرکت در آزمونهای آزمایشی استاندارد در طول سال تحصیلی وضعیت خود را در مقایسه با سایر داوطلبان بسنجند و اگر نتیجهای که کسب میکنند تناسبی با میزان تلاششان ندارد تغییر جدی در نحوهی مطالعه و برنامهریزی خود ایجاد کنند. یکی از راههای بدون هزینه برای سنجیدن میزان صحت عملکرد داوطلب در طول سال تحصیلی و پی بردن به اینکه مسیری که داوطلب در حال طی کردن آن است چقدر به مسیر موفقیت واقعی شباهت دارد استفاده از نرم افزار تخمین رتبه است. نحوهی استفاده از نرم افزار تخمین رتبه به این شکل است که با وارد کردن درصدهای تقریبی خود در کنکور سراسری میتوانید رتبهی تخمینی خود در کنکور را مشاهده کنید. در ادامهی این مقاله قصد داریم به سؤالهای زیر دربارهی نرم افزارهای تخمین رتبه پاسخ بدهیم.
نرم افزار تخمین رتبه چگونه کار می کند؟
پیش از پاسخ به این سؤال بهتر است ابتدا به نحوهی محاسبهی رتبهی واقعی داوطلبان در کنکور سراسری توسط سازمان سنجش بپردازیم. سازمان سنجش برای محاسبهی رتبه هر داوطلب ابتدا درصد دروس تمامی داوطلبان و سپس میانگین درصد هر درس در هر رشته را محاسبه میکند. سپس از تفاضل درصد هر داوطلب با میانگین درصد داوطلبان و تقسیم آن بر یک پارامتر آماری (واریانس تمام داوطلبان در همان درس) تراز هر داوطلب در هر درس را محاسبه میکند. در مرحلهی بعدی از مجموع حاصلضرب تراز هر درس در ضریب آن به محاسبهی تراز یا نمرهی کل هر داوطلب در هر زیرگروه میپردازد (دقت داشته باشید چون ضرایب هر درس در هر زیرگروه متفاوت است بنابراین تراز یا نمرهی کل هر داوطلب در هر زیرگروه مقدار متفاوتی بهدست میآید). از آنجا که کسب تراز یا نمرهی کلِ بیشتر به معنی موفقیت بیشتر در کنکور سراسری است بیشترین تراز در هر زیرگروه رتبه موفق به کسب رتبهی 1 میشود و تمام داوطلبان به ترتیب تراز یا نمرهی کل کسب شده رتبه دهی می شوند.
برای اینکه یک نرم افزار تخمین رتبه دقت صددرصدی داشته باشد باید حتما به اطلاعات تمامیِ داوطلبان کنکور سراسری دسترسی داشته باشند. از آنجا که هیچ مؤسسه و سازمانی غیر از سازمان سنجش چنین دسترسی محرمانهای ندارد بنابراین نرم افزارهای تخمین رتبه بر اساس معیارهای مختلفی غیر از معیار بالا کار میکنند. بهعنوان مثال کانون فرهنگی آموزش با توجه به دسترسی بالایی که به آمار داوطلبان شرکت کننده در آزمونهای آزمایشی خودش دارد می تواند نرم افزار تخمین رتبه خود را بر اساس جامعهی آماری کوچک از نتایج کنکور همین داوطلبان ایجاد کند . یا بهعنوان مثالی دیگر نرم افزار تخمین رتبه حرف آخر بر اساس درصد دروس تمامی داوطلبان شرکتکننده در کنکور سراسری یک نمرهی وزنی از حاصلضرب درصد هر درس در ضریب همان درس به دست میآورد و با مقایسهی نمرهی وزنی داوطلبانی که از نرم افزار تخمین رتبه حرف آخر استفاده میکنند و داوطلبان کنکور سال گذشته محدودهی رتبهی داوطلبان را با هر درصدی در هر درس تخمین میزند.
دقت نتایج نرم افزار تخمین رتبه چقدر است؟
به طور کلی تمام نرم افزارهای تخمین رتبه برای طراحی الگوریتم کارکرد خود از آمار قبولی کنکور سال گذشته استفاده میکنند. به این شکل که ملاک صحت عملکرد هر نرم افزار تخمین رتبه تطابق نتایج آن با کنکور سال گذشته است. بر اساس همین اصل نرم افزاری بیشترین دقت را دارد که اگر درصدهای یکی از داوطلبان کنکور سال گذشته را وارد آن کنیم رتبهی تخمینی با رتبه هایی که واقعا داوطلب در کنکور سال گذشته بهدست آورده است تفاوت بسیار اندکی (خطای بسیار پایینی) داشته باشد. بنابراین حتی بهترین نرم افزار تخمین رتبه هم نمیتواند کنکوری را که هنوز برگزار نشده و نتایج آن منتشر نشده پیشبینی کند و این ذات نرم افزار تخمین رتبه است. درواقع فرض کنید در کنکور 98 رشتهی تجربی سؤالات درس ریاضی بسیار سختتر از حد انتظار طرح شده بوده است؛ آیا کسی هست که بتواند به درستی پیشبینی کند در کنکور 99 کدام درس سختتر از حد انتظار طراحی میشود؟ آیا کسی هست که به درستی پیشبینی کند میانگین پاسخ داوطلبان در هر درس چقدر است؟
چون پاسخ به این سؤالات با قاطعیت منفی است بنابراین به هیچ وجه دقت یک نرم افزار تخمین رتبه برای کنکوری که هنوز برگزار نشده صددرصد نیست و تمام نرم افزارهای تخمین رتبه خطا دارند. اما چه عواملی میتواند سطح خطای یک نرم افزار تخمین رتبه را کم یا زیاد کند؟
در درجهی اول هرقدر دقت تخمین رتبه یک نرم افزار بر اساس کنکور سال گذشته بالاتر باشد میتوان از آن انتظار بیشتری برای تخمین رتبه دقیق کنکور سال بعد داشت. در واقع اگر نرم افزاری نتواند آمار مربوط به داوطلبان کنکور سال گذشته را بهخوبی تحلیل کند شانسی در تخمین کنکور سال بعد نیزنخواهد داشت.
در درجهی دوم تفاوت درجهی سختی یا آسانی سؤالات کنکور سال گذشته و کنکور سال بعد میتواند نقش تعیین کنندهای در دقت یک نرم افزار تخمین رتبه داشته باشد. اگر بهعنوان مثال میانگین پاسخ داوطلبان به دروس عمومی در کنکور سال گذشته ۱۵ درصد و در کنکور سال بعد ۲۰ درصد باشد باعث خواهد شد نرم افزار تخمین رتبه به اشتباه به داوطلبان رتبهی بهتری نسبت به آنچه واقعا در کنکور کسب میکنند نشان دهد .
و در درجهی سوم تأثیر مثبت یا قطعی معدل هم میتواند تأثیر زیادی بر دقت یک نرم افزار تخمین رتبه داشته باشد. این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که وقتی در کنکور سال گذشته سوابق تحصیلی تأثیر مثبت داشته باشند تنها داوطلبانی مشمول تأثیر معدل میشوند که ترازشان بهواسطهی تأثیر معدل بیشتر شود. از آنجا که اکثر داوطلبان مشمول تأثیر مثبت معدل نمیشوند بنابراین رتبهی اکثر داوطلبان صرفا بر اساس درصد هایشان در کنکور سراسری شکل میگیرد. اما اگر تأثیر معدل در کنکور سال آینده قطعی باشد چون تمام داوطلبان مشمول تأثیر معدل میشوند خطای نرم افزارهای تخمین رتبه نیز بیشتر خواهد شد.
تخمین رتبه ها چگونه محاسبه میشود؟
با استفاده از تجربیات قبلی و تراز های قبولی کنکوری های سال قبل
نرم افزارهای تخمین رتبه تا چه حد قابل اعتماد اند و چقدر خطا دارند؟
بطور کلی هرچقدر سابقه یه نرم افزار بیشتر باشد نتایجش هم قابل اعتماد ترهست. البته حتی در دقیق ترین نرم افزارها هم ممکن است نتایج تا 5 درصد خطا داشته باشند.
چه زمانی استفاده از نرم افزار تخمین رتبه کار درستی نیست؟
ابتدای سال تحصیلی و قبل از شروع برنامه ریزی برای کنکور نمیتواند زمان مناسبی برای تخمین رتبه باشد چون درصدهایی که وارد نرم افزار میکنید با اون چیزی که بعدا بهش میرسید اختلاف دارد.
نرم افزار تخمین رتبه حرف آخر رتبه ما را در کدام گروه های آزمایشی تخمین می زند؟
در حال حاضر امکان تخمین رتبه داوطلبان در گروهای آزمایشی تجربی ، ریاضی و انسانی فراهم هست.